Trong khi những nhà khoa học chế tạo ra chúng trở nên nổi tiếng thì những nhà nhiếp ảnh, quay phim liều mạng ghi lại hình ảnh về thời điểm những quả bom này phát nổ lại được giấu kín.
Sự tồn tại và tính chất công việc của họ chỉ được biết đến sau khi Chính phủ Liên bang bắt đầu coi 65.000 thước phim này không còn là bí mật quốc gia nữa vào năm 2007. Và nhờ đó, công chúng ngày nay mới có cơ hội được chiêm ngưỡng những bức ảnh, những thước phim quý giá của những nhà làm phim từ hơn nửa thế kỷ trước.
Nhưng đối với những người được trực tiếp chứng kiến và dựng lên những tác phẩm nghệ thuật này không nhiều người còn sống tới ngày nay.
"Một số người đã qua đời vì căn bệnh ung thư" - ông George Yoshitake (82 tuổi) là một trong số những nhân chứng còn sống kể về những người đồng nghiệp của mình trong một cuộc phỏng vấn.
Các nhà làm phim chủ yếu tập trung ghi lại hình ảnh của những vụ nổ được thử nghiệm tại khu vực Thái Bình Dương và sa mạc Nevada, nơi chúng đôi khi được quay ở khoảng cách hai dặm (3,6 km) cách tâm vụ nổ.
Sau khi thả hai quả bom nguyên tử xuống hai thành phố của Nhật Bản hồi Thế chiến thứ 2, nước Mỹ bắt tay vào hoạt động mở rộng kho vũ khí hạt nhân của mình. Trong khoảng từ giữa năm 1946 tới năm 1962, nước Mỹ đã cho thử nghiệm hơn 200 vụ nổ trên mặt đất và trong không khí.
Mục đích ban đầu của hoạt động quay những bộ phim này là nhằm cung cấp nguồn thông tin quan trọng cho các nhà khoa học về kích thước của vụ nổ cũng như sức tàn phá của chúng. Một số phim được sản xuất với mục đích như tài liệu hướng dẫn dành cho các lãnh đạo của liên bang và Hạ viện.
Các nhóm làm phim bí mật được thành lập vào năm 1947 bởi quân đội Mỹ và được biết đến là Phòng thí nghiệm núi Lookout. Trụ sở của họ được bao quanh bởi rừng cây rậm rạp ở Laurel Canyon cách không xa trụ sở của Hollywood và nhiều nhà làm phim nơi đây đã tốn không ít tài năng cũng như phương tiện để cố đưa bí mật của phóng thí nghiệm ra ánh sáng nhưng đều bất thành.
"Những người hàng xóm đã bị nghi ngờ vì ngôi nhà được thắp sáng suốt đêm" - ông Yoshitake nhớ lại.
Nhưng theo các nhà nghiên cứu phim ảnh, chính nhóm quay phim bí mật này đã là người thử nghiệm rất nhiều công nghệ mà sau này Hollywood đã thừa kế gồm cả những ống kính thế hệ mới, máy ảnh, phim và các kỹ thuật chiếu.
Nói tới kỷ niệm về những lần quay phim, ông Yoshitake nhớ lại lần ông được chứng kiến những con lợn bị đốt cháy trong một vụ nổ: "Một số chúng không chết ngay mà vẫn có thể kêu được. Tôi có thể ngửi thấy mùi thịt cháy và nó khiến tôi có cảm giác phát bệnh. Tôi thấy thật khủng khiếp và nghĩ nếu lũ lợn còn vậy thì con người sẽ còn phải chịu đựng ghê gớm như thế nào?".
Nhóm làm phim bom nguyên tử giải tán vào năm 1963, sau khi các siêu cường quốc nhất trí di chuyển tất cả những vụ nổ thử nghiệm hạt nhân xuống dưới lòng đất nhằm tránh những rủi ro nguy hiểm do bụi phóng xạ đối với sức khỏe con người.
Trong năm 1997, Hazel R. O’Leary nữ thư ký dưới thời Tổng thống Bill Clinton, đã cố gắng tìm mọi cách để đưa những bộ phim tài liệu trên ra ánh sáng. Trong một cuộc họp báo bà O’Leary đã gọi những thước phim tư liệu này là một kho tàng và hứa sẽ cho công bố chúng sau khi đã trải qua những kỳ kiểm tra cần thiết nhằm đảm bảo an ninh quốc gia. Bởi theo các chuyên gia hạt nhân, hình dạng và kích thước của vũ khí - nhất là một quả bom hydro - cũng có thể tiết lộ bí mật về cách thiết kế của nó.
Cho tới thời điểm này, theo Bộ Năng lượng của Mỹ, họ đã chi phát hành khoảng 100 bộ phim trong kho lưu trữ khổng lồ dưới sự kiểm soát của quân đội.
 |
| Một vụ thử nghiệm bom hạt nhân ở sa mạc Nevada năm 1958 |
 |
| Quay phim một vụ nổ hạt nhân ở khu vực Thái Bình Dương năm 1946 từ trên tàu khu trục |
 |
| Một loại máy ảnh đặc biệt đã ghi lại được hình ảnh chỉ diễn ra trong nháy mắt của vụ nổ năm 1952 ở khoảng cách 3 km từ tâm nổ |
 |
| Ảnh chụp từ xa của một vụ nổ hạt nhân. Đây là ảnh chụp bóng khổng lồ của ngọn lửa |
 |
| Ảnh chụp quả cầu lửa khổng lồ trong một vụ nổ ở Nevada năm 1955 |
 |
| Năm 1953, thử nghiệm hạt nhân tại một địa điểm ở Nevada |
 |
| Năm 1958, quả bom nguyên tử có kích thước bằng một nửa quả bom thả xuống thành phố Hiroshima được kích nổ dưới nước khiến nước biển bắn lên trên không một cách đáng kinh ngạc |
 |
| Một vụ thử nghiệm hạt nhân tại một địa điểm ở Nevada |
 |
| Ảnh chụp vụ nổ hạt nhân ở khoảng cách 8km và một chiếc tàu hải quân bị sức mạnh từ vụ nổ lật ngược |
 |
| Một vụ nổ hạt nhân năm 1953 |
Nguyễn Hường (Theo New York Times, Xinhua)